OpenStreetMap – Część 3 Warstwy

OpenStreetMap to bardzo rozbudowany projekt, z wieloma opcjami i funkcjami. W części drugiej cyklu omówione zostały elementy interfejsu, natomiast w części trzeciej przyjrzymy się bliżej warstwom.

Głównym przeznaczeniem OpenStreetMap jest dostarczanie aktualnej mapy świata. Dostęp do niej mamy od razu po wejściu na stronę projektu. Tak jak w Google Maps, użytkownik może „z biegu” przeglądać dowolny obszar, zapoznać się z planem danego miasta, albo np. prześledzić przebieg drogi lub wybrać najkrótszą trasę przejazdu. Ale to nie wszystko. Pod przyciskiem „Warstwy” mamy dostęp do kilku innych map.

Jak pisałem w poprzedniej części, nazwa „Warstwy” może być myląca i nieadekwatna do funkcjonalności, dostępnej pod wspomnianym przyciskiem. Po wejściu w tę opcję nie mamy bowiem do czynienia z „rozwarstwieniem” mapy, tylko z jej różnymi wersjami tematycznymi. Każda z wersji oferuje inny styl graficzny albo kładzie nacisk na nieco inne treści. Użytkownik może wybrać spośród nich tę, która najbardziej odpowiada jego potrzebom lub przyzwyczajeniom.

Style graficzne poszczególnych warstw tworzone są różnymi metodami. Wszystkie jednak na końcowym etapie powstawania opierają się na Mapniku. Jest to darmowe narzędzie, które może być używane do renderowania map, projektowania map komputerowych oraz tworzenia stron internetowych. Zdarza się, ze warstwy różnią się pod względem przedstawianych treści. Na przykład jedna warstwa-mapa została uaktualniona o nowe drogi, których nie dodano jeszcze na warstwie innej.

Po kliknięciu przycisku „Warstwy”, położonego z prawej strony graficznego interfejsu użytkownika, wyświetlają się następujące dostępne mapy: Podstawowa, CyclOSM, Rowerowa, Transport publiczny, ÖPNVKarte, Humanitarna.

Omówmy krótko każdą z tych Warstw.

Podstawowa

Warstwa Podstawowa jest domyślnie wyświetlana na głównej stronie serwisu. Została ona zaprojektowana jako mapa ogólnego przeznaczenia, więc przedstawione na niej treści są wyważone graficznie, a treści „specjalistyczne” albo ukierunkowane na określonego użytkownika są pomijane:

• nie są wyświetlane obiekty specjalne (np. oznaczenia morskie, szczegóły linii kolejowych);
• nazwy geograficzne w wersji angielskojęzycznej nie są wyświetlane w każdym regionie świata;
• symbole kartograficzne mają ujednoliconą formę graficzną (nie stosuje się symboli charakterystycznych dla danego kraju, jak np. lokalnych wersji oznaczeń dróg albo linii metra).

Pomimo tych „ograniczeń”, zakres treści oraz forma graficzna mapy zostały tak zaprojektowane, że jest ona doskonałą mapą poglądową o globalnym zasięgu. Mamy na niej wszystko, co jest niezbędne do poznania geograficznej charakterystyki miasta, grzbietu górskiego czy miejsca wakacyjnego urlopu. Sieć dróg, przebieg linii kolejowych i tramwajowych, rozkład zabudowy, granice miast, obszar lasów, kopalń, ogródków działkowych – te i wiele innych treści jest dostępnych dla każdego zainteresowanego w różnych częściach świata.

Ze względu na swoje przeznaczenie, warstwa Podstawowa udostępnia treści geograficzne bogate w szczegóły bez względu na region geograficzny. Wpłynęło to oczywiście na wielość zastosowanych na mapie symboli kartograficznych. Przycisk „Legenda” na prawym panelu, niestety, nie pozwala na poznanie pełnego ich zestawu. Użytkownik serwisu może jednak to zrobić pod następującymi linkami:

• symbole punktowe – patrz wiki.openstreetmap.org/wiki/SymbolsTab,
• symbole liniowe, m. in. oznaczenia dróg, kolei, kolei linowych i wyciągów, cieków i ruchu wodnego, granic i innych – patrz wiki.openstreetmap.org/wiki/LinesTab,
• symbole powierzchniowe, czyli oznaczenia różnych rodzajów pokrycia i użytkowania terenu takich jak lasy i obszary zabudowane – patrz wiki.openstreetmap.org/wiki/AreasTab.

CyclOSM

Warstwa ta kładzie nacisk na treści przydatne dla rowerzystów. Przy małych powiększeniach mapy można przeglądać zasięg tras rowerowych na większych obszarach (ogólnokrajowych, regionalnych). Natomiast przy powiększeniach większych użytkownik może przeanalizować konkretną trasę (lokalną, charakterystyczną dla danego miasta czy wsi) i zaplanować szczegóły wycieczki rowerowej wraz z postojami, miejscem posiłku czy z atrakcyjnymi obiektami turystycznymi do zwiedzenia.

Do treści, które możemy znaleźć na warstwie CyclOSM zaliczamy na przykład:

• ścieżki rowerowe,
• wyznaczone pasy,
• górskie trasy rowerowe,
• parkingi dla rowerów,
• sklepy rowerowe,
• toalety,
• woda z ujęć miejskich zdatna do picia,
• punkty gastronomiczne,
• proponowane trasy rowerowe.

Z oznaczeniami powyższych elementów – i nie tylko – można zapoznać się tutaj.

Warstwa CyclOSM jest ulepszana i aktualizowana co około dwa tygodnie. Chociaż baza danych jest uzupełniana częściej (kiedyś odbywało się to nawet co godzinę), ogrom danych, które należy zweryfikować i przetworzyć, wymaga odpowiednio długiego czasu. Dlatego renderowanie i odświeżenie kafelków mapy (mapa podzielona jest na tzw. kafelki, które przesyłane są z serwera do użytkownika, gdy ten przesuwa albo przybliża/oddala mapę) zajmuje nawet kilka dni. System działa w ten sposób, że im częściej wyświetlany jest określony kafelek mapy, tym szybciej zostanie odświeżona jego treść i zostanie on wyrenderowany na nowo. Jednak, z perspektywy użytkownika, rowerzyści nie mają powodów do zmartwień. W skali globalnej można powiedzieć, że mapa CyclOSM jest praktycznie aktualizowana na bieżąco.

Istnieje również samodzielny serwis dla rowerzystów – opencyclemap.org. Został on założony i jest prowadzony przez Andyego Allana, Brytyjczyka, który od 2006 roku współpracuje przy różnych otwartoźródłowych projektach kartograficznych. Jednak serwis ten został w pełni oparty na danych projektu OpenStreetMap i, oprócz nieco zmienionej szaty graficznej interfejsu, nie oferuje nowych treści.

Rowerowa

Warstwa ta jest klonem serwisu opencyclemap.org, a więc prezentuje w zasadzie te same treści co warstwa CyclOSM. Jaki był cel umieszczenia tych map w warstwach pod sobą? Zapewne tylko przyzwyczajenia użytkowników, którzy mają możliwość wyboru między dwoma różnymi stylami graficznymi tej samej mapy.

Transport publiczny

Podobnie jak CyclOSM i Rowerowa, warstwa Transport publiczny jest mapą ukierunkowaną na określonego użytkownika, a tym samym, w pewnym sensie, specjalistyczną. Jak sama nazwa wskazuje, Transport publiczny kładzie na szeroko rozumiany transport. Treści podkładowe mapy, takie jak zabudowa, parki, czy też wody powierzchniowe, utrzymane są w kolorach stonowanych, nie rzucających się w oczy, natomiast wyeksponowane są na niej takie treści jak:

• linie kolejowe wraz z dworcami,
• linie tramwajowe wraz z przystankami i pętlami,
• linie metra wraz z przystankami,
• linie autobusowe miejskie wraz z oznaczeniem numerów i przystankami,
• linie autobusowe międzymiastowe wraz z przystankami,
• autostrady.

Warstwa jest bardzo pomocna podczas planowania wszelkiego rodzaju podróży, np. turystycznych czy biznesowych. Możemy zaplanować trasę przejazdu z miasta do miasta najkorzystniejszym dla nas środkiem transportu, możemy też zaplanować wycieczkę z miejsca, w którym zatrzymaliśmy się na urlop. Treść jest czytelna i przejrzysta. Wreszcie, mapa stanowi wspaniałe źródło informacji dla hobbystów oraz fascynatów transportu tramwajowego, miejskiego czy też autobusowego, którzy korzystają z różnych źródeł kartograficznych do eksploracji interesujących ich obszarów, szukania śladów i pamiątek infrastruktury.

Mapa została przygotowana przez wspomnianego wcześniej Andyego Allana za pomocą aplikacji Mapnik. Jest też obsługiwana przez jego serwis hostingowy danych geograficznych thunderforest.com. Nanoszone zmiany danych w OpenStreetMap są uaktualniane codziennie.

Warstwa Transport publiczny jest jednym z kilku projektów specjalistycznych map, kładących nacisk na transport. Oprócz niej mamy takie serwisy jak np:

• ÖPNVkarte (patrz niżej),
• Openmap.lt (tylko dla obszaru Litwy),
• Justgo.alwaysdata.net (tylko dla obszaru Paryża).

Wszystkie treści wyżej wymienionych map oczywiście bazują na danych serwisu OpenStreetMap.

ÖPNVKarte

ÖPNVKarte to inna odsłona warstwy Transport publiczny. W pewnym sensie jest to jej klon. Jest niczym innym jak implementacją samodzielnego serwisu öpnvkarte.de.

Warstwa/serwis są znakomitymi mapami o ogólnoświatowym zasięgu, prezentującymi transport publiczny. Są bardzo podobne do warstwy Transport publiczny, lecz utrzymane w bardziej żywej, kontrastowej kolorystyce. Inne są też oznaczenia i symbole tras – wyraźniejsze. Również tutaj mamy takie wydzielenia treści jak: linie kolejowe, linie tramwajowe, linie metra, linie autobusowe miejskie i podmiejskie, autostrady. Zaznaczone są też oczywiście przystanki oraz oznaczenia linii.

Jak każdy z prezentowanych w tym tekście serwisów mapowych, warstwa/strona ÖPNVKarte została oparta na danych pochodzących z bazy danych OpenStreetMap. Opracował ją Melchior Moos i obsługiwana jest też przez jego projekt MeMoMaps. Dane są aktualizowane zwykle w ciągu kilku minut, a wśród polecanych warstw serwisu mapowego OpenStreetMap figuruje od lipca 2020 roku.

Dane ze strony ÖPNVKarte są wykorzystywane w wielu innych projektach mapowych. Są wśród nich takie serwisy jak:

• sautter.com,
• OSM Inspektor,
• Mappa Mercia,
• Bestofosm,
• facilmap.org,
• Osmand App (aplikacja mobilna na Androida i iOS),
• Guru Maps (aplikacja mobilna na Androida i iOS).

Mapa ÖPNVKarte jest również dostępna pod adresem openBusmap.org.

Humanitarna

W założeniu warstwa Humanitarna ma być przydatna dla użytkowników lokalnych, potrzebujących mapy ukazującej obszar ich aktywności zawodowej, przydatna dla obywateli czy organizacji humanitarnym w sytuacjach kryzysowych i nie tylko. Mamy na niej pokazane obiekty niezbędne albo przydatne do życia takie jak na przykład:

• zasoby wodne (studnie, pompy ręczne, hydranty przeciwpożarowe itp.),
• kanalizacja,
• źródła światła,
• sieć elektryczna,
• oświetlenie uliczne,
• budynki publiczne (szpitale, szkoły, sklepy),
• placówki społeczne,
• jakość dróg.

Kolorystyka warstwy, w przeciwieństwie do np. Podstawowej, jest jasna. Użyte kolory są pastelowe, mało kontrastowe, a przy tym „spójne”. Sprawia to, że mapa jest czytelna bez względu na to, czy przeglądana jest na monitorze, czy na papierze po wydrukowaniu. Jasne kolory pozwalają też na nanoszenie notatek lub dorysowywania nowych elementów treści (np. szczegółów podróży, danych z ankiet) bez obawy, że zleją się one z innymi treściami mapy a mapa stanie się nieczytelna.

Warstwa Humanitarna została opracowana przez Yohana Bonifacea wraz z innymi członkami Humanitarian OSM Team. Serwery do renderowania i przechowywania kafelków udostępnia OpenStreetMap France. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych danych projektu OpenStreetMap, warstwa jest regularnie aktualizowana.

Przy okazji warstwy Humanitarna warto wspomnieć o dwóch innych witrynach mapowych:

• map.hotosm.org,
• map.hotosm.org/compare.

Map.hotosm.org jest serwisem, umożliwiającym bezpośredni dostęp do zawartości warstwy Humanitarnej w serwisie OpenStreetMap. Chociaż treści są te same, przewagą Map.hotosm.org jest legenda, którą mamy „pod ręką” na pasku po prawej stronie ekranu.

Map.hotosm.org/compare prezentuje obok siebie dwa widoki z serwisu OpenStreetMap: warstwę Humanitarna oraz Podstawowa.

Zakończenie

Treść serwisu OpenStreetMap jest bardzo bogata i zróżnicowana, ewoluuje tak, by sprostać wymaganiom różnych grup użytkowników. Dlatego nawet obszerny artykuł nie wystarczy, by opisać wszystkie aspekty techniczne i funkcjonalne serwisu wraz z niuansami i wyzwaniami na przyszłość. Najlepszym jednak sposobem na poznanie czegokolwiek jest praktyka. Z tego względu, zainteresowanych tematyką otwartoźródłowych map zachęcam do wirtualnych wędrówek po świecie zapisanym w warstwach OpenStreetMap.